Καλως ήρθατε στην

Πυλη Πολιτισμου
&
Ιστοριας

του Δήμου Κέας

ΛΙΣΤΑ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ

Μέσω της παρούσας Διαδικτυακής Πύλης μπορείτε να έχετε πρόσβαση στην λίστα τεκμηρίων του Δήμου Κέας

dimos_keas_logo-1
1821 και Κεα
Ο Αγώνας στα νησιά

Τον 18ο αιώνα και ενώ τα μεγαλύτερα νησιά των Κυκλάδων αναπτύσσουν εμπορική δραστηριότητα και δίκτυα με τα λιμάνια της δυτικής και ανατολικής Μεσογείου και γνωρίζουν δημογραφική άνοδο, πυκνώνουν οι κοινωνικές συγκρούσεις και εμφανίζονται νέες πολιτικές δυνάμεις στο προσκήνιο. Στα κοινοτικά συμβούλια εκλέγονται ευκατάστατοι χριστιανοί που έχουν αποκτήσει οικονομική ισχύ χάρη στις επενδύσεις σε εμπορευματικές καλλιέργειες, όπως ήταν το αμπέλι, και σε εμπορικά ταξίδια αλλά και απο τις διαπραγματευτικές τους αρμοδιότητες απέναντι στην οθωμανική διοίκηση, ως βοϊβόδες (=εκμισθωτές φόρων) ή/και δραγουμάνοι, αλλά και προς τις ευρωπαϊκές δυνάμεις στα νησιά ως υποπρόξενοι ή κατώτεροι υπάλληλοι των τοπικών προξενείων. Αυτοί θα αποτελέσουν και την κοινωνική και πολιτική δεξαμενή των τοπικών νησιωτικών εξουσιών τις παραμονές της ΕπανάστασηςΣυγχρόνως παλαιότεροι θεσμοί εκπροσώπησης, όπως ήταν ο θεσμός των Επιτρόπων, μετατρέπονται σε ολιγοπρόσωπες ή μονοπρόσωπες μορφές εξουσίας: σε αρκετά νησιά οι Επίτροποι των Κοινών συγκεντρώνουν όλο και περισσότερο στη δικαιοδοσία τους φορολογικές, εμπορικές, διοικητικές και δικαστικές αρμοδιότητες, ενώ τα συμβούλια των προκρίτων διατηρούν έναν μάλλον συμβουλευτικό ρόλο. 

Η Τζια εκείνη την εποχή έχει περίπου 5.000 κατοίκους. Οι Τούρκοι εκχωρούν μια σχετική αυτονομία στη « Κοινότητα της Νήσου Ζίας». Ο ευρωπαϊκός εμπορικός ανταγωνισμός καθιστά το λιμάνι της σημαντικό από το οποίο εξάγονται αγροτικά προϊόντα ενώ παράλληλα υπάρχει ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών στο νησί.

Στην αρχή του 18ου αιώνα, ο τόπος αναπτύσσει τη βιοτεχνία και το εμπόριο. Το βελανίδι γίνεται το σημαντικότερο εξαγώγιμο προϊόν της Τζιας, με χρήση του στη βυρσοδεψία. Αναπτύσσεται επίσης σημαντικά η μεταξουργία και η βιοτεχνία γίδινων καπών. Το νησί ευνοείται από την ανάκαμψη του ναυτιλιακού εμπορίου και την αυξανόμενη ελευθερία διακίνησης. Από τα μέσα του αιώνα, ο ανταγωνισμός Γαλλίας-Αγγλίας στη θάλασσα αυξάνει το βάρος του λιμανιού στους θαλάσσιους δρόμους προς τα μικρασιατικά παράλια και την Πόλη. Στη Τζια υπάρχει η πληρέστερη αντιπροσώπευση με προξενικές αρχές των ευρωπαϊκών κρατών της εποχής. Πολλές προξενικές θέσεις κατέχει η παλαιά ενετικής καταγωγής οικογένεια των Παγγάλων. Ο πληθυσμός παραμένει σε περίπου 3.000 κατοίκους με μεγάλη ανάπτυξη του κλήρου. Εξάγονται κριθάρι και μαύρο κρασί. Από το τέλος του 18ου αιώνα παρατηρείται επίσης άνθιση των γραμμάτων. Λειτουργεί σχολείο από το 1793 και δημοτική βιβλιοθήκη προ του 1814

Η επανάσταση ξεκίνησε στην Ελλάδα , το Μάρτιο του 1821, στο Μοριά και τη Στερεά Ελλάδα, με τα νησιά να ακολουθούν τον Απρίλιο. Παρά το γεγονός ότι η Φιλική Εταιρεία είχε διεισδύσει σε αρκετά μεγάλο βαθμό σε αυτά, είναι φανερή η καθυστέρηση στο ξεσηκωμό. Αυτή οφείλεται σε οργανωτικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες και αμφιβολίες, καθώς είναι ξεκάθαρο πως η συμμετοχή ενός νησιού σε μια επανάσταση θα επέφερε πολλές απώλειες, τόσο σε χρήματα όσο και σε ανθρώπινες ζωές. Σε κάποια από αυτά λαϊκές εξεγέρσεις προηγούνται και επισπεύδουν την κήρυξη της επανάστασης. Στις 3 Απριλίου εξεγέρθηκαν οι Σπέτσες με τον συντονισμό των Φιλικών Μπόταση και Πάνου. Παράλληλα επαναστάτησαν τα νησιά του Πόρου, της Σαλαμίνας, της Αίγινας και στις 10 Απριλίου τα Ψαρά.

Η ΚΕΑ και το 1821

Στα βόρεια του νησιού βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια της Μεσογείου, ο όρμος του Αγίου Νικολάου με τον ομώνυμο φάρο στα αριστερά της εισόδου να καλωσορίζει όλους τους εισερχόμενους καλεσμένους του. Και μπορεί να είναι χτισμένος στα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα, όμως στις μέρες μας ορθώνεται ολόλευκος και μοιάζει με κάτασπρο πέτρινο φρούριο, γνωρίζοντας την σπουδαιότητά αλλά και την παλαιότητά του, όντας ένας από τους δύο παλαιότερους φάρους του Ελληνικού δικτύου.

Την Άνοιξη του 1790 στο πλαίσιο του Ρωσοτουρκικού πολέμου οι Τούρκοι είναι εξοργισμένοι  με τη δράση του Λάμπρου Κατσώνη Ρώσου αξιωματικού ο οποίος είναι παντρεμένος με τη Τζιώτισσα Μαρουλιώ Σοφιανού και έχει καταφέρει να προκαλέσει μεγάλες φθορές στον τουρκικό στόλο στη θάλασσα του Αιγαίου. Έτσι στέλνουν το στόλο τους στην Τζια με διαταγή να καταστρέψουν το οχυρό του. Μετά από συμπλοκή, ο Λάμπρος Κατσώνης βρίσκει καταφύγιο μέσα στον όρμο του Αγίου Νικολάου. Οι Τούρκοι παραμένουν στην είσοδο του λιμανιού περιμένοντας να ξημερώσει για να τον πιάσουν. Όμως ο Κατσώνης με την βοήθεια των νησιωτών καταφέρνει να βρεθεί στο ανοιχτό πέλαγος από τη στενή αυτή λωρίδα γης, χρησιμοποιώντας  κορμούς δέντρων αλειμμένων με χοιρινό λίπος. Ο Κατσώνης με τη βοήθεια των Τζιωτών πέρασε τα πλοία του μέσα από τη ξηρά επιτυγχάνοντας ένα καταπληκτικό επίτευγμα για τα δεδομένα της εποχής.

Το ξημέρωμα της επομένης μέρας, βρίσκει τους Τούρκους εξοργισμένους, συνειδητοποιώντας το κατόρθωμα του Κατσώνη το οποίο αποκτά θρυλικές διαστάσεις. Την ίδια στιγμή ο Τούρκος ναύαρχος διατάσσει τους άνδρες του να αποβιβαστούν στο νησί και να το καταστρέψουν ολοσχερώς ως αντίποινα στην υποστήριξη του. Πολλοί Τζιώτες βρίσκουν τραγικό θάνατο ανάμεσα τους και ο επίσκοπος του νησιού, ενώ σπίτια, εκκλησίες και μοναστήρια καίγονται στο πέρασμά τους. Επιπλέον έκαψαν το λιμάνι της Τζιας το οποιο αργότερα ο Κατσώνης οχύρωσε ως μια ένδειξη ευγνωμοσύνης στους κατοίκους του νησιού.

Δεν είναι τυχαίο ότι η λαϊκή Μούσα αποτύπωσε αυτή την ιστορία δείχνοντας τη σημασία που απέδιδε σ εκείνη τη ναυτική εκστρατεία του Κατσώνη η οποία τόνωσε το φρόνημα των Ελλήνων μετά την καταστροφική περιπέτεια των Ορλωφικών στη Πελοπόννησο.

Η ναυμαχία Λάμπρου Κατσώνη και εκστρατεία

 

Τους χίλιους εφτακόσιους τους ενενήντα δυο,
οπού κατέβη ο Λάμπρος με τον ορισμόν
τον πόλεμον να κάμει όλων των Τουρκών.
Από το Τριέστι εβγήκεν, στην Πάργαν έραξε
μηνά των Ηπειρώτων, και όλους έκραξε.
Τον Κύρκον και Πασχάλη μαγιόρους έκαμε
και μέσα στα καράβια μαζί του έβανε.
Στέλνει την Μπέλα Βιέννα εις τον Σάλωνα
να ασκώσει τον Αντρούτσο, τον Μακέδονα,
στην Τζια να τόνε φέρει με τ’ ασκέρι του,
και όλα τα παλικάρια, τα πλιο άξια του.
Ύστερα τους Ψαριώτες, και αυτούς έκραξε,
γιατί τους Ηπειρώτες στην Τζίαν άφησε.
Συν τους Μακεδονίτες εδιόρισε,
να του την εφυλάττουν και καλά κρατούν,
και αυτός με τους νησώτες πάγει να πολεμούν.
Στις εικοσιτρείς ήτον τ’ Απριλιού,
ημέρα του Αγίου Γεωργιού,
που η τούρκικ’ αρμάδα φθάνει,
κι αυτός τον πόλεμον πιάνει.
Από το πρωί ως το βράδυ
ο πόλεμος δεν παύει
την καπετάνια έκαμε,
κάτω να μαϊνάρει.

 

Η Κέα δεν άργησε να εισχωρήσει στον επαναστατικό αγώνα και έτσι το Πάσχα του 1821 ο ιερέας και Φιλικός Αθανάσιος Χωματιανός ύψωσε την σημαία του αγώνα. Μεγάλη ήταν η συμμετοχή του νησιού στον επαναστατικό αγώνα. Μεγάλος αριθμός Κείων αγωνιστών ενσωματώθηκαν στα μέτωπα της Ακροπόλεως, της Τριπολιτσάς, της Κορίνθου, της Καρύστου, του Μεσολογγίου κ.α. Η κοινότητα τροφοδοτούσε τον αγώνα με πάσης φύσεως πόρους (όπλα, χρήματα, φαγητό) και οι συνέπειες δεν άργησαν να πλήξουν το νησί. Η εισροή χιλιάδων προσφύγων από την κατεστραμμένη Χίο επέφεραν επιδημία πανώλης προκαλώντας το θάνατο σε 2000 άτομα, ενώ και η παραμονή του στρατεύματος των Λιάπηδων, με επικεφαλής τον οπλαρχηγό Βάσο Μαυροβουνιώτη, προκάλεσε μεγάλες συμφορές αφού συμπεριφέρθηκαν στους κατοίκους σαν ‘επιδρομείς’.

ANIMATED VIDEOS

Play Video

Το βιντεό μας σε animation για το

1821

Το βιντεό μας σε animation για τα

Ναυαγια

Play Video

Βρείτε το τεκμήριο που σας ενδιαφέρει και περιηγηθείτε εικονικά στα σημαντικότερα σημεία του νησιού

ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

3D Περιήγηση της Πλατείας Ηρώων
και του Περάσματος Κατσώνη